Wokół książki „Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii”. Spotkanie z autorką

Ludowa historia polska od strony wizualnej. Książka jest fascynującą podróżą śladem zdjęć i historii dotąd ignorowanej, pomijanej, zapomnianej, uznawanej przez wieki za nieważną - niechcianej i często wstydliwej, ale kluczowej dla zrozumienia naszych przodkiń i przodków, a także nas samych. Skąd na wsi aparaty? Kto najczęściej robił nimi zdjęcia? Czemu było tak niewiele fotografek? Dlaczego wszyscy mieli na sobie takie same ubrania i czemu tak ważne były buty? To połączenie literatury i namysłu nad fotografią chłopską z analizą socjologiczną, bo w formie miniesejów znajdują się rozmowy, zapisy historii mówionej, dokumenty, mikroreportaże, rozważania teoretyczne, cytaty z esejów o fotografii i nowe refleksje o historii ludowej.

Chłopska fotografia - ta rodzinna, prywatna - nie ma zwykle odrębnego miejsca w archiwach czy instytucjach. Przez wiele dekad mało kto się nią interesował, nie była też traktowana jako część „narodowego dziedzictwa”, a śladowa liczba zachowanych zbiorów pozwala sobie wyobrazić, ilu zdjęć i historii nie da się nigdy odzyskać, ile fotografii zostało spalonych, wyrzuconych, nieodnalezionych. Dojmujący jest brak w zbiorach archiwalnych i kolekcjach muzealnych chłopskich zdjęć wernakularnych, czyli użytkowych - domowych oraz wykonywanych dla siebie i/lub przez siebie.

Fotografia nie jest przezroczysta - nie pokazuje „po prostu”, neutralnie ani obiektywnie. Podobnie jak historia, gdy opowiadana czy pisana jest z jednej tylko perspektywy. Wiele w interpretacji fotografii i historii zależy od kąta patrzenia, od zachowanej materii i zauważania tego, co dotychczas pomijane. A aparat fotograficzny może być zarówno narzędziem uprzedmiotowienia, jak i emancypacji.

Agnieszka Pajączkowska opisuje wybrane chłopskie zdjęcia, często też historie osób, które na nich widnieją, i ich rodzin, o ile są znane. Ale rdzeniem książki pozostaje pytanie, czym właściwie jest to, co widzimy oraz czego fotografia nie pokazuje i nie rozstrzyga. To nie tyle opowieść o osobach widocznych na zdjęciach, ile o samych zdjęciach i tych, którzy je wykonywali - fotografkach i fotografach, o ich motywacjach, warsztacie pracy, miejscu w wiejskiej społeczności. I to w czasach, kiedy na fotografię reagowano zarówno z zachwytem, ale i przestrachem, obawiając się, że może skraść duszę. Tak oglądane chłopskie fotografie pozwalają spojrzeć z mniej oczywistej perspektywy na polską historię XX wieku. Ale to też opowieść, gdzie ważny staje się kontekst - sama fotografia oraz jej społeczne i ekonomiczne uwarunkowania.

Podczas spotkania będzie można zakupić książkę w specjalnej cenie oraz zdobyć podpis autorki.

Agnieszka Pajączkowska (ur. 1986) - kulturoznawczyni, badaczka historii codziennych praktyk fotograficznych, kuratorka, edukatorka wizualna, animatorka kultury, autorka projektu i książki „Wędrowny Zakład Fotograficzny” oraz książki eseistycznej „Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii”, za którą otrzymała nominację do Paszportów Polityki 2023 w kategorii „książka”. Dwukrotna stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w obszarze sztuk wizualnych (2015 i 2020). Absolwentka studiów doktoranckich w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. W 2016 roku otrzymała tytuł „Kulturystki Roku” przyznawany przez Radiowy Dom Kultury, w 2020 roku została laureatką Nagrody im. Beaty Pawlak i Nagrody im. Wiesława Kazaneckiego, była także nominowana do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego i Nagrody im. Stanisława Barańczaka. Mieszka na Pogórzu Izerskim.

Szczegóły: https://muzeum.tychy.pl/wydarzenie/spotkanie-z-agnieszka-pajaczkowska-autorka-ksiazki-nieprzezroczyste-historie-chlopskiej-fotografii/