Familoki - śląskie mikrokosmosy. Spotkanie z autorem w Tychach

Familoki to nie tylko popularny i modny od paru lat Nikiszowiec, wpisany w 2011 roku na polską listę pomników historii jako zabytek o szczególnym znaczeniu dla kultury. To chociażby znana tyszankom i tyszanom Kolonia Czułów Fabryka w najdalej wysuniętej na północ dzielnicy Tychów. Robotnicze kolonie, których historia sięga końca XVIII wieku, są jednym z symboli Górnego Śląska, wrośniętym w górnośląski krajobraz na równi z hałdami i kopalnianymi szybami. Portretowali je w swoich filmach Kazimierz Kutz i Lech Majewski, a w malarstwie twórcy Grupy Janowskiej - to dzięki ich twórczości stały się rozpoznawalne poza Śląskiem.

Książka została wydana w październiku 2023 roku nakładem Wydawnictwa Editio. Autor oprowadza po przemijającym świecie nie tylko śląskich ceglanych domów, który w sporej części bezpowrotnie utraciliśmy. Opowiada, skąd wzięły się robotnicze osiedla, kim były osoby tam zamieszkujące, jak wyglądało życie rodzinne w familokach i gdzie można go jeszcze nadal doświadczyć, a także, jak wyglądały typowe mieszkania i dlaczego wiele z nich miało kolorowe okiennice. Warto wybrać się w tę fascynującą podróż!

Tym bardziej, że w książce można zobaczyć zdjęcia familoków autorstwa chociażby Tadeusza Kluby - jednego z członków Tyskiego Klubu Fotograficznego KRON, którzy na przełomie lat 70. i 80. XX wieku dokumentowali Śląsk - kolonie robotnicze i familoki, często tuż przed wyburzeniem (Kaufhaus w Rudzie Śląskiej czy Martinschacht w Świętochłowicach), fotografowali hałdy i tereny przemysłowe na terenie Górnego Śląska (np. w Bytomiu, Chorzowie, Katowicach, Rudzie Śląskiej, Rybniku, Świętochłowicach i Zabrzu), ale też ludzi w tym krajobrazie.

W książce m. in.:

• historia i istota familoków;
• jak wyglądało życie codzienne w familokach: świętowanie po śląsku (Wilijo, czyli świętowanie po śląsku), kultywowanie tradycji (W niedzielę rolada musi być), pieczenie chleba (Zapach świeżego chleba unosił się nad domami), świniobicie;
• najpopularniejsze śląskie legendy (Bebok chowa się w chlywiku);
• Reden i inni, którzy ukształtowali Górny Śląsk (Jak Reden zastał Górny Śląsk rolniczy, a zostawił przemysłowy);
• powojenna rzeczywistość familoków i ich mieszkańców;
• familoki dziś i fenomen Nikisza.

Fragment książki:

„Życie w familoku toczyło się jakby według ustalonego odgórnie harmonogramu. Bladym świtem zrywały się dziouchy (kobiety), które szykowały klapsznity (kanapki) na szychtę (dniówkę) dla swych mężów i synów. Mężczyźni wychodzili po ćmoku (w morku) z domów i podążali jeden za drugim, niczym mrówki, do szybów kopalnianych, gdzie pod ziemią spędzali większość dnia. W tym czasie mamulki (matki) przygotowywały już śniadania bajtlom (dzieciom), które przed ósmą wybiegały w małych grupach do szkoły, robiąc wokół larmo (hałas). Na kilka godzin w familokach mógł zapanować względny spokój".

Podczas spotkania będzie można zakupić książkę w specjalnej cenie oraz zdobyć podpis autora.

Kamil Iwanicki - silesianista, badacz Górnego Śląska, przewodnik, absolwent tzw. studiów śląskich, czyli podyplomowych studiów z wiedzy o regionie na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach; twórca projektów regionalnych: „Familoki” (https://www.facebook.com/familoki), „Gliwicka Mapa Tajemnic” (https://www.facebook.com/profile.php?id=100081820662179) i „Śląskie Stwory i Potwory” (https://bebok.org.pl/); opowiada o skomplikowanym dziedzictwie kulturowym regionu; od ponad trzech lat obiektem jego zainteresowań pozostają kolonie robotnicze, które stają się punktem wyjścia do opowieści o tradycjach, zwyczajach i życiu mieszkańców familoków - prowadzi cieszące się dużym zainteresowaniem spacery po osiedlach robotniczych.

• Miejsce: Stary Magistrat, pl. Wolności 1
• gość: Kamil Iwanicki
• prowadzi: Aleksandra Matuszczyk
• zapisy: 887 450 212 (także SMSem), g.oleksy@muzeum.tychy.pl
• wstęp wolny
• więcej informacji: https://muzeum.tychy.pl/wydarzenie/spotkanie-z-kamilem-iwanickim-autorem-ksiazki-familoki-slaskie-mikrokosmosy-opowiesci-o-mieszkancach-ceglanych-domow/
• więcej o wystawie czasowej „Tyski Klub Fotograficzny KRON. Śląsk 1978-1983”: https://bit.ly/3LmjXPc
• Organizator zastrzega sobie prawo do zmian w programie.